Prawo w eventach cz. 3: EKSPLOATACJA ZAPISÓW AUDIOWIZUALNYCH Z IMPREZY - podstawowe problemy

Możliwość rejestrowania przebiegu imprezy - nagrywania koncertów, występów konferansjerów, pokazów tanecznych itd. - oraz wykorzystywania takich nagrań w późniejszej działalności promocyjnej, ma niewątpliwie istotne znaczenie dla organizatora lub jego klientów. Mogą być oni bowiem zainteresowani eksploatowaniem zapisów audiowizualnych z imprezy, na przykład poprzez ich umieszczenie na swoich stronach internetowych, w materiałach szkoleniowych, na płytach CD, a także podczas wewnętrznych spotkań lub konferencji.


Czujnemu organizatorowi imprezy może jednak nasunąć się poważna wątpliwość, czy i na jakich zasadach, takie działania są dopuszczalne w świetle obowiązującego prawa.


Wątpliwości te są w pełni uzasadnione. Nagrywając i wykorzystując nagrania z imprez możemy bowiem spotkać się z zarzutem naruszenia zarówno praw autorskich, jak i praw do artystycznych wykonań, które to prawa podlegają ochronie przewidzianej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. Nr 24, poz. 83) o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: „Prawo autorskie”). Dopuszczalność eksploatacji nagrań może ponadto doznawać ograniczeń ze względu na przepisy chroniące prawo do wizerunku uczestników imprezy. Aby uniknąć zarzutu naruszenia praw osób trzecich w wyniku eksploatacji nagrań, należy wiec mieć na uwadze pewne podstawowe zasady i ograniczenia, które zostaną zasygnalizowane poniżej.


Ochrona praw autorskich - o czym należy pamiętać?


Artykuł 1 Prawa autorskiego zawiera ogólną definicję utworu stanowiąc, że utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Definicja ta jest szeroka i pozwala na zakwalifikowanie do kategorii utworu nie tylko „standardowych” przejawów działalności twórczej (utwory muzyczne, słowne, audiowizualne), ale również inne działania, pod warunkiem, że mają one twórczy, indywidualny charakter. W praktyce, w przypadku imprez promocyjnych najczęściej będziemy mieć do czynienia z utworami muzycznymi i słowno-muzycznymi (koncerty). Trzeba jednak pamiętać, że za utwór mogą być uznane również choreografia taneczna, choreografia pokazu mody, a nawet choreografia pokazu pirotechnicznego.

 

Konsekwencje zakwalifikowania danej działalności jako utworu są - z punktu widzenia organizatora imprezy - niezwykle istotne. Utwory są bowiem przedmiotem praw autorskich - zarówno osobistych jak i majątkowych. W rezultacie, dopuszczalność i sposób korzystania z nich podlega ograniczeniom przewidzianym w Prawie autorskim


Należy zatem pamiętać, że z tytułu autorskich praw majątkowych, twórcy (lub podmiotowi, który nabył prawa do utworu) przysługuje, zgodnie z art. 17 ust. 1 Prawa autorskiego wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji. Tak zwane pola eksploatacji określają szczegółowo zakres uprawnień związanych z utworem, to znaczy, w jaki sposób i w jakim zakresie można z niego korzystać i nim rozporządzać. Obok tego prawa twórcy przysługuje również prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Innymi słowy, korzystanie z utworu bez zezwolenia twórcy (właściciela praw), w więc zarówno jego nagranie, jak i dalsza eksploatacja, będzie stanowić naruszenie autorskich praw majątkowych do utworu, a w konsekwencji - rodzić odpowiedzialność z tego tytułu. Jeśli więc organizator imprezy jest zainteresowany rejestrowaniem i wykorzystaniem utworów, które pojawiają się w trakcie imprezy powinien uzyskać stosowną zgodę (licencję) od podmiotów, którym prawa do tych utworów przysługują i zapłacić wynagrodzenie.

 

O ile organizatorowi nie zależy na zapewnieniu sobie wyłączności na takie działania, nie jest konieczne zawarcie umowy licencyjnej w formie pisemnej, a wystarczające mogą być jedynie ustne ustalenia. Dla celów dowodowych i uniknięcia ewentualnych zarzutów naruszenia praw autorskich, warto jednak zawrzeć stosowną umowę licencyjną, określającą zakres korzystania z danego utworu (dopuszczalność nagrywania, rozpowszechniania na stronie internetowej, w materiałach promocyjnych, dla autopromocji organizatora, podczas konferencji, w materiałach szkoleniowych itd.). Taka umowa będzie zawierana najczęściej bezpośrednio z twórcą lub z jego agentem.


Sytuacja komplikuje się jednak w przypadku, gdy twórca powierzył zarząd prawami do swoich utworów organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, np. Stowarzyszeniu Autorów ZAiKS. Zgodnie z art. 104 Prawa autorskiego, organizacjami zbiorowego zarządzania są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie innych uprawnień. Twórca może więc zawrzeć umowę o zarząd praw z organizacją zbiorowego zarządzania i na tej podstawie organizacja staje się podmiotem uprawnionym do pobierania wynagrodzenia należnego twórcy z tytułu eksploatacji jego utworu. W takim przypadku przed dokonaniem nagrania i rozpowszechnienia danego utworu konieczne jest zwrócenie się do stosownej organizacji zbiorowego zarządzania i zawarcie odpowiedniej umowy licencyjnej na korzystanie z utworu.


Prawa do artystycznych wykonań


Zabezpieczenie sytuacji prawnej w odniesieniu do praw autorskich nie wyczerpuje jednak obowiązków organizatora. Jak już wskazano, podczas imprezy mamy do czynienia nie tylko z utworami, ale także z ich artystycznymi wykonaniami.


Pod pojęciem artystycznych wykonań utworów art. 85 ust. 2 Prawa autorskiego wymienia, przykładowo, działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania. W przypadku imprez promocyjnych najczęściej spotykanymi artystycznymi wykonaniami będą działania wokalistów, występy kabaretowe, aktorskie, czy taneczne. Podobnie jak w przypadku ochrony prawnoautorskiej w odniesieniu do utworów, również i w przypadku praw do artystycznych wykonań korzystanie z nich, w szczególności poprzez ich rejestrowanie i wykorzystywanie w dalszej działalności marketingowej lub promocyjnej, podlega ograniczeniom.


Poza ochroną dóbr osobistych, wyrażającą się zwłaszcza w prawie do oznaczania wykonawstwa, artysta wykonawca jest wyłącznie uprawniony do korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na polach eksploatacji wymienionych w art. 86 ust. 1 pkt 2) Prawa autorskiego, obejmujących m.in. utrwalanie oraz publiczne udostępnianie. Ponadto, artysta wykonawca jest uprawniony do uzyskania z tego tytułu takiej eksploatacji stosownego wynagrodzenia. Z powyższej regulacji wynika więc, że rejestrowanie występów artystów zaangażowanych do udziału w imprezie, a następnie wykorzystywanie tych nagrań w dalszej działalności przez organizatora lub podmiotów na rzecz których świadczy usługi wymaga zgody artysty wykonawcy. Rekomendowanym rozwiązaniem jest zawarcie z artystami, zaangażowanych do udziału w imprezie, umowy, która oprócz postanowień regulujących zasady występu, będzie określać również zasady korzystania z praw do artystycznych wykonań. W umowie takiej można precyzyjnie określić, w szczególności na jakich polach eksploatacji (nagrywanie, publiczne udostępnianie, zamieszczanie na płytach) i w jakim zakresie (np. dopuszczalność „miksowania” danego występu z innymi utworami na promocyjnej płycie CD) prawa do artystycznych wykonań mogą być eksploatowane przez organizatora i ewentualnie inne podmioty (na przykład zleceniodawcę organizatora imprezy). Również w przypadku praw do artystycznych wykonań należy pamiętać, że zarząd tymi prawami mógł zostać powierzony przez artystę organizacji zbiorowego zarządzania (np. Związek Artystów Wykonawców STOART). W takim wypadku, konieczne jest zawarcie z tą organizacją stosownej umowy licencyjnej. Dla uniknięcia wątpliwości, czy współpracujący z nami artysta wykonawca powierzył zarząd prawami takiej organizacji, warto zobowiązać artystę do złożenia w umowie z nami stosownego oświadczenia.

 

Brak stosownej umowy - czy zawsze uniemożliwia korzystanie z nagrań?

 

W praktyce, często zdarza się, że organizator imprezy nie dysponuje stosownymi umowami z artystami, którzy biorą w niej udział oraz podmiotami, którym przysługują prawa autorskie do utworów wykorzystywanych w trakcie imprezy. Czy brak takich umów oznacza, że organizator jest pozbawiony możliwości jakiegokolwiek wykorzystania zapisów audiowizualnych z imprezy, nawet jeśli ma zamiar podjąć takie działanie jedynie w celu poinformowania, że impreza miała miejsce i zrelacjonować jej przebieg?


Pomocny w tym kontekście może być art. 29 ust. 1 Prawa autorskiego, który formułuje tzw. prawo cytatu. Zgodnie z tym przepisem, „wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.”. Mimo, że przepis odnosi się wprost tylko do utworów, na podstawie art. 100 Prawa autorskiego znajdzie zastosowanie również do praw do artystycznych wykonań. Prawo cytatu wprowadza możliwość korzystania z cudzej twórczości bez konieczności uzyskania zgody twórcy (lub innego podmiotu uprawnionego) i obowiązku zapłaty wynagrodzenia.


Często pojawiającym się problemem jest kwestia rozmiarów cytatu, jaki chcemy wykorzystać. Przepis mówi bowiem wyłącznie o „drobnych utworach w całości” lub „urywkach rozpowszechnionych utworów”. Nie zawiera on jednak żadnych dodatkowych wskazówek, stąd nie można z góry wyznaczyć dopuszczalnych wielkości cytowanych utworów/artystycznych wykonań. Oceniając tę kwestię trzeba mieć na względzie, jaki jest cel wykorzystania fragmentu cudzej twórczości i jego znaczenie dla całości materiału, w którym został wykorzystany.


Posłużenie się przez organizatora imprezy lub jego zleceniodawcę niewielkim fragmentem występu dla celów informacyjnych, jako pewnej ilustracji zdarzenia (np. na stronie internetowej, w prezentacji multimedialnej podsumowującej prowadzone działania promocyjne), będzie, jak się wydaje, mieścić się w granicach prawa cytatu. Istotne jest jednak, aby wykorzystanie takiego fragmentu było rzeczywiście uzasadnione informacyjnym celem takiego przekazu. Trzeba mieć jednak na uwadze, że nie można dokonać ogólnej oceny, jakie działania są dopuszczalne w graniach prawa cytatu, a zależy ona od konkretnego przypadku.

 

Należy również pamiętać, że wykorzystywanie z utworów lub artystycznych wykonań utworów w ramach prawa cytatu, zobowiązuje, co do zasady, do wskazania imienia i nazwiska, odpowiednio twórcy lub wykonawcy.


Ochrona wizerunku uczestników imprezy


Z problemem dopuszczalności rejestrowania przebiegu imprezy i wykorzystywania takich nagrań w dalszej działalności marketingowej lub promocyjnej wiąże się również kwestia dopuszczalności rozpowszechniania wizerunku osób biorących udział w imprezie. Powstaje bowiem pytanie, czy wizerunek uczestników imprezy: artystów, prezenterów, zaproszonych gości, a także wszystkich innych, również przypadkowych osób, może być przez organizatora nagrany (np. w promocyjnym spocie), a następnie w formie zapisu audio/video rozpowszechniony w dalszej działalności marketingowej i promocyjnej.


Zasadą, o której należy pamiętać jest prawna ochrona wizerunku, po pierwsze na mocy przepisów dotyczących dóbr osobistych - art. 23 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, po drugie, na mocy art. 81 Prawa autorskiego. Z przepisów tych nie wynika jednak, aby utrwalanie wizerunku - na przykład nagrywanie filmu relacjonującego przebieg imprezy - wymagało zgody osoby, która w nim występuje. Ograniczenia dotyczą natomiast rozpowszechniania wizerunku, co ma z punktu widzenia organizatora, a w szczególności prowadzonych przez niego działań typu „follow-up” niebagatelne znaczenie.


Najbezpieczniejszym rozwiązaniem byłoby z pewnością uzyskanie zezwoleń na wykorzystanie wizerunku gości i innych uczestników imprezy w ramach nagrań i prowadzonej przez organizatora lub jego klienta działalności promocyjnej. Problem ten ma mniejsze znaczenie w przypadku artystów wykonawców, gdyż jak zostało wskazane, konieczne jest uzyskanie od nich licencji na korzystanie z praw do artystycznych wykonań; licencja taka niejako „konsumuje” zgodę na wykorzystanie wizerunku w ramach takiego utrwalonego artystycznego wykonania (nie dotyczy to jednak wykorzystywania wizerunku artysty poza nagraniem z artystycznym wykonaniem - np. zdjęcie artysty jest wykorzystane na okładce płyty). Również w przypadku konferansjerów, prezenterów i innych osób, zaangażowanych przez organizatora do udziału w imprezie odpowiednie klauzule mogą znaleźć się w umowach regulujących zasady współpracy w ramach przedsięwzięcia. Najwięcej trudności powstaje jednak przy „anonimowych” uczestnikach imprezy. Pewnym rozwiązaniem może być przygotowanie regulaminu uczestnictwa w imprezie, zawierającego odpowiednie klauzule dotyczące zgody na korzystanie z wizerunku. Nie w każdym wypadku takie rozwiązanie jest jednak możliwe do zastosowania - zależy to bowiem w dużej mierze od charakteru imprezy.


Czy zawsze konieczne jest uzyskanie zezwolenia?


Powstaje zatem pytanie, czy i na jakich zasadach dopuszczalna jest eksploatacja nagrań rejestrujących przebieg imprezy z wykorzystaniem wizerunku uczestników, jeżeli organizator nie dysponuje zezwoleniem tych osób na takie działania. W wielu sytuacjach zastosowanie znajdzie art. 81 ust. 2 pkt 2 Prawa autorskiego, który przewiduje wyjątek od obowiązku uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku od osób, stanowiących „szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza”. Jeśli więc wizerunek uczestnika imprezy jest jedynie elementem większej całości, organizator będzie mógł, co do zasady, powołać się na wskazany wyżej przepis. Należy jednak mieć na uwadze, jaki cel przyświeca takiemu wykorzystaniu wizerunku. Jak bowiem podkreśla się w doktrynie, wyjątek przewidziany w art. 81 ust. 2 pkt 2 Prawa autorskiego znajduje zastosowanie w przypadku, gdy rozpowszechnianie wizerunku podyktowane jest celem informacyjnym. Za taki cel można zaś uznać relacjonowanie przebiegu imprezy, informowanie, że miała ona miejsce. Zasadnicze zastrzeżenia może natomiast budzić wyodrębnienie fragmentów nagrań przedstawiających poszczególnych uczestników imprezy i ich wykorzystanie np. w spocie reklamującym działania organizatora.

 

Dodatkowo, trzeba zwrócić uwagę na jeszcze jeden wyjątek przewidziany w art. 81 ust. 2 Prawa autorskiego, a mianowicie na dopuszczalność rozpowszechniania wizerunku bez zezwolenia w przypadku osoby powszechnie znanej, jeżeli jej wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji zawodowych. Wyjątek ten może więc znaleźć zastosowanie przede wszystkim w przypadku zaangażowania przez organizatora do udziału w imprezie celebrytów i innych przedstawicieli „showbiznesu”.


Jednak również w takim wypadku należy pamiętać, że dopuszczalność wykorzystywania wizerunku takich osób w nagraniach z imprezy bez zgody tych osób jest ograniczona celem informacyjnym (informowanie o imprezie, relacjonowanie jej przebiegu) i nie może być rozszerzona o działania reklamowe.


Podsumowanie


Wykorzystując nagrania audiowizualne z imprezy organizator powinien mieć na uwadze ograniczenia wynikające z przepisów prawa. W innym wypadku może bowiem narazić się na zarzut naruszenia praw autorskich i pokrewnych, a także prawa do wizerunku uczestników imprezy. Z tego względu, na etapie przygotowań do imprezy, istotne jest rozważenie, czy i w jakim zakresie będziemy zainteresowani rejestrowaniem przebiegu imprezy i wykorzystywaniem tak dokonanych nagrań, a następnie zawarcie stosownych umów (licencji na korzystanie z praw autorskich i pokrewnych, zezwolenia na wykorzystywanie wizerunku).

 

Autor: Milena Bogdanowicz

 

Milena Bogdanowicz - prawniczka w Kancelarii Leśnodorski, Ślusarek i Wspólnicy, aplikantka radcowska. Zajmuje się prawem mediów i prawem własności intelektualnej, a także ochroną dóbr osobistych.

 

M.Bogdanowicz@lsw.com.pl

Kancelaria Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy sp.k.

www.lsw.com.pl

Zaloguj się
Informacje
Branża
Personalia
Realizacje
Otwarcia
Obiekty
Catering
Technologie
Transport
Artykuły
Wywiady
Felietony
Publicystyka
Raport
Prawo
Biblioteka
Incentive travel
Prawo
Ogłoszenia
Przetargi
Praca
Wydarzenia
Galeria
Wyszukiwarka obiektów
Nasze projekty
MP Power Awards©
MP Fast Date©
MP MICE Tour
MP MICE & More
MP Legia Cup
Nasza oferta
Reklama i promocja
Content marketing
Wydarzenia
Konkurs
Webinary
Studio kreatywne
O nas
Polityka prywatności
Grupa odbiorcza
Social media
Kontakt
O MeetingPlanner.pl